WOŁYŃ
Obejrzałem wczoraj film „Wołyń”. Film okrutny. Okrutnie szczery, okrutnie prawdziwy, okrutnie okrutny. I bardzo, bardzo potrzebny.
Poruszony wcześniejszą lekturą wspaniałej monografii francuskiego historyka Daniela Beauvois „Trójkąt ukraiński. Szlachta, car i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793 – 1924” skonfrontować chciałem punkt widzenie zewnętrznego badacza polskiej historii z głównym przekazem filmu. Choć okresy są różne, to jeden element jest wciąż ważny. Beauvois mianowicie, prowadził swoje studia pod prąd obowiązującej w Polsce, zwłaszcza po roku 1989, mitologizacji Ukrainy w literaturze i historiografii. Tak o tym pisze: „Mit ma to do siebie, że stwarza drugą naturę, czasem mocniejszą od rzeczywistości. Nie warto udowadniać ludziom, że ten fałsz jest szkodliwy. Protestują, krzyczą o obrazoburstwie, o braku pojęcia sacrum, o szarganiu świętości. Nie szczędzono mi cierpkich uwag w związku z tą moją skłonnością do zaglądania za kulisy poprawnego myślenia”. Szedłem więc do kina zadając sobie pytanie, czy obejrzę film wyrastający z nurtu sielankowo-nostalgicznego, czy nie. Na szczęście – nie. Na szczęście w ujęciu przez autorów filmu niewysłowionej tragedii Polaków na Ukrainie pod koniec II Wojny Światowej wiele jest z Beauvois. To bardzo ważne, gdyż film „Wołyń” to nie tylko hołd pomordowanym, zamęczonym rodakom, to także przepustka do przyszłości stosunków polsko-ukraińskich. II Wojna Światowa skończyła się w 1945 roku, ale w jej wyniku na powierzchnię wypłynęło szereg nierozwiązanych problemów narodowościowym: problem stosunków polsko – niemieckich, polsko-czeskich, polsko-litewskich, polsko-rosyjskich i polsko-ukraińskich właśnie. Ten ostatni tlił się pod mchami lat najdłużej. Wybuchł, gdy narastająca wola zachowania pamięci o zbrodniach wołyńskich starła się z poszukiwaniem przez nowe państwo ukraińskie korzeni swojej narodowej tożsamości. Problem eksplodował i albo będzie rozwiązany przez odpowiedzialnych polityków, albo stosunki polsko-ukraińskie ułożą się same. Już się układają. Z jednej strony wynoszenie przez ukraiński parlament banderowców do godności narodowych bohaterów Ukrainy, prześladowania ukraińskich artystów biorących udział w realizacji filmu „Wołyń”, z drugiej przybierające na sile w Polsce postawy nacjonalistyczne, wręcz szowinistyczne zderzają się z masowym zalewem Polski przez obywateli Ukrainy, szukających u nas lepszych warunków do życia. Tak naprawdę nikt nie wie ilu Ukraińców mieszka i pracuje w Polsce obecnie. Wiadomo, że polska gospodarka nie będzie mogła się rozwijać bez imigrantów, wiadomo, że ledwie kilka procent Ukraińców, którzy otrzymali polskie wizy w związku z zamiarem podjęcia oficjalnej pracy tę pracę podejmuje, reszta znika gdzieś w państwach grupy Schengen. Wiadomo też, że ten napływ w najbliższych latach się zwiększy. Jak wykazują doświadczenia innych krajów europejskich, które w przeszłości świadomie importowały imigrantów ekonomicznych, konsekwencją takich importów były zawsze problemy kulturowe, w tym i wyznaniowe. Uczmy się od innych. Na politykach polskich i ukraińskich spoczywa dziś historyczny obowiązek unormowania relacji pomiędzy naszymi narodami w imię wspólnej, pomyślnej przyszłości. Póki co informacje z Kijowa nie są w tym względzie budujące, a „do tanga trzeba dwojga”. Dlatego Polska wykorzystać powinna wszystkie argumenty, wszystkie atuty, aby dialog polsko-ukraiński stał się konstruktywnym. Skoro udało się (jak się wydaje) ułożyć nasze stosunki z największymi wojennymi oprawcami polskiego narodu – Niemcami, to powinno to się udać i z Ukraińcami. Może, ale nie musi. Wydaje się, że historyczny moment, w którym argumenty polskie w tej sprawie miały największą moc minęły. Bardzo źle by się stało, gdyby okazało się, że sprawę Wołynia zaniechano, gdyż Ukraina przedstawiała dla polskich władz większą wartość jako element gry przeciwko Rosji. Ale Rosja z Ukrainą prędzej czy później się dogada, a my zostaniemy sami…
